‘Yeni Suriye’ herkes için yeni tehditler, yeni fırsatlar -Alptekin DURSUNOĞLU

‘Yeni Suriye’ herkes için yeni tehditler, yeni fırsatlar -Alptekin DURSUNOĞLU
Yayınlama: 12.11.2025
Düzenleme: 12.11.2025 11:14
7
A+
A-

Yeni Suriye, hem Suriye halkına hem de bölgeye Arap Baharı’nın daha önce sahnelendiği Tunus, Mısır, Libya ve Yemen’den farklı bir şey vaat etmiyor.

On binlerce askeri olan Suriye ordusu 27 Kasım’da uçaklarını ve helikopterlerini dahi yerde bırakıp buharlaşırken, Suriye Başbakanı Muhammed Celali ve Başkan Yardımcısı Faysal Mikdad 8 Aralık’ta tüm dünyanın terör listesindeki HTŞ’nin lideriyle geçiş hükümeti için müzakere yapıyordu.[1]  

Bu, ‘Arap Baharı’ oyunun son perdesiydi.

Peki ABD liderliğindeki bir uluslararası koalisyonun dayattığı vekalet savaşına 12 yıl direnen Suriye devleti, neden 12 gün içinde Arap Baharı’na teslim oldu?[2]

Bu soruya cevap oluşturabilecek iki senaryo söz konusu. 

Birinci senaryoya göre uzun yıllardır uluslararası ambargo altında bulunan Suriye devleti, ekonomik olarak çökmüş ve bu da bürokraside savaş yorgunluğu yaratmıştı.

Dolayısıyla Suriye devletinin sivil ve askeri bürokratları geleceğin mevcut durumdan daha iyi olacağını düşündü ve teslim oldu.

İkinci senaryoya göre Suriye’nin üst düzey bürokrasisi, kimi bölgesel ve uluslararası taraflarla gizli bir anlaşma yaptı. 

Bu, mevcut Suriye bürokrasisinin yeni yönetime ortak edilmesini öngören bir anlaşmaydı ve anlaşmanın Suriye dışındaki tarafları, Cumhurbaşkanı Beşşar Esed’in yurtdışında olduğu bir sırada operasyon talimatını verdi, Suriyeli taraflar ise ülkeyi teslim etti.

Suriye devletinin çöküşünün hızlı ve yumuşak olması, her iki senaryonun da doğru olabileceğini düşündürüyor. 

Zira ekonomik çöküntü ve savaş yorgunluğu senaryosu, ‘gizli anlaşma’ senaryosunun sebebini; gizli anlaşma senaryosu da çöküşün neden hızlı ve yumuşak gerçekleştiğini açıklıyor.

Yeni Suriye kime ne vaat ediyor?

Yeni Suriye, hem Suriye halkına hem de bölgeye Arap Baharı’nın daha önce sahnelendiği Tunus, Mısır, Libya ve Yemen’den farklı bir şey vaat etmiyor.  

“Halk rejimin devrilmesini istiyor” Arap Baharı devrimlerinin ortak sloganıydı. Çok genel bir kabule göre halkın rejimin devrilmesini istemesinin sebebi şuydu: 

Bu ülkeler diktatörlüklerle yönetiliyordu. Dolayısıyla da halk demokrasi, sivil bir yönetim, adalet, refah, güvenlik ve onurlu bir hayat için mevcut rejimlerin devrilmesini istiyordu. 

8 Aralık’ta Suriye’de yönetimi ele geçiren örgütler, şimdiye kadar demokrasiyi ne talep etti ne vaat etti ve ne de hakimiyet kurduğu İdlib’de demokratik bir yönetim kurdu.

Dolayısıyla yeni Suriye’nin Suriyelilere Mısır, Tunus, Libya ve Yemen’den daha ileri bir demokrasi vaat etmediği açık. 

Ancak yeni Suriye’nin Şam’ı ele geçiren üç beş bin silahlı militan tarafından değil, 12 yıl boyunca onları kullananlar tarafından kurulacağı da bir gerçek. 

Sarıktan kravata geçiş yeni Suriye’nin istikameti

2003’te sarıklı el-Kaide militanı, 2012’de sarıklı IŞİD komutanı, 2013’te Eymen Zevahiri’nin sarıklı askeri[3] olan Colani’nin kravatı sadece bir imajdan ibaret değil. 

Çünkü Sarıklı Colani’nin Suriye’yi götürmek istediği yön ile kravatlı Colani’nin Suriye’yi götüreceği yönün aynı olmayacağı açık.

Kravat, hem onu Colani’nin boynuna takanların yeni Suriye’yi hangi yöne götürdüğünü hem de onun bu istikameti benimsediğini gösteren çok önemli bir sembol. 

Arap Baharı devrimcilerinin, özelde ise İslamcıların ideolojileri ve siyasal idealleri yoktu, sloganları ve iktidar hevesleri vardı. 

Onlar, İktidara gelmek için ve iktidarlarını korumak için her türlü değerlerini feda edebiliyorlar. 

İdeolojiye değil sadece sloganlara sahip oldukları için aslında kavramsal değer bile üretemeiyorlar. 

1960’lı, 1970’li yıllarda sorunlu dahi olsa fikir adamları veya ideologları vardı. Ancak şimdi fikir adamları yok, propagandistleri ve provokatörleri var. 

Batılı düşünce kuruluşlarında bunları anlamak ve kullanmak için yazılan raporların sayısı, bunların yazdığı kitapların sayfa sayısından fazla. 

Bunların fikri eleştirileri yok, tehditleri ve hakaretleri var. Mantıksal ve nesnel argümanları yok kuruntuları ve fantezileri var. Tezleri veya anti tezleri yok sloganları var. Akıları ve duyguları yok, öfkeleri ve nefretleri var.  

75 yıllık Filistin sorununa dair değil çözüm önerileri, durum tespitleri bile yok. Bir buçuk yıldır süren Gazze soykırımına karşı değil eylemleri, siyasal tavırları bile yok. 

Siyasal idealleri, değil sadece iktidar hevesleri olduğu için bölgenin en kullanışlı araçları İslamcılarşu an zahiren yeni Suriye’nin kurucu aktörü.

Görünürdeki aktör ile ona taktığı kravatla arkasından sürükleyen patronların açıklamalarına ve pratiklerine bakarak yeni Suriye’nin geleceğine dair tahminler yapılabilir.

Yeni Suriye’nin muhtemel devlet yapısı, siyasal rejimi ve jeopolitik rolü

Yeni Suriye, Arap Baharı devriminin eseri olacağı için onu kendinden önce bu devrimi yaşayan Tunus, Mısır, Libya ve Yemen’den daha farklı bir kader beklemiyor.

Bu yazıda Suriye’de kurulması muhtemel yeni siyasal rejime veya Suriye halkının siyasal hayatının nasıl şekillenebileceğine değinilmeyecek. Yeni Suriye’nin muhtemel devlet yapısına, jeopolitik yönüne ve rolüne dair tahminler yapılacak.

Eski Suriye üniter bir devletti, ideolojik olarak ulusalcılık, ekonomik yapıda kamuculuk ve jeopolitik yön olarak da bağımsızlık bu devletin asli sütunlarıydı.

ABD’nin en Siyonist dışişleri bakanlarından Henry Kissinger, Arapların İsrail’le herhangi bir muhtemel savaşında iki ülkenin belirleyiciliğine dikkat çekmiş ve “Mısırsız savaş, Suriyesiz barış olmaz” diyerek Suriye’nin jeopolitik rolünün önemine dikkat çekmişti. 

Yeni Suriye’nin devlet yapısı, siyasal rejimi ve jeopolitik rolü, yeni bölgesel ve uluslararası ‘müttefiklerinin’ uzlaşmasına veya çatışmasına göre şekillenecek. 

Yeni Suriye, şu an Colani’nin başına koyduğu ödülü kaldıran Amerika’nın desteğini almış gözükse de Washington her konuda Şam’ın yeni patronları olarak gözüken Türkiye ve Katar gibi düşünmüyor.

Ayrıca Muhammed Mursi tecrübesinin gösterdiği gibi yeni siyasal rejim konusunda Türkiye, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri zıt taraflarda yer alıyor. 

Bunların tümünün Amerikan müttefiki ve İsrail dostu olması da bu gerçekliği değiştirmiyor.  

Üniter devlet, federasyon ve bölünme

Devletin yapısı bakımından yeni Suriye’yi bekleyen üç muhtemel gelecek var: 2011 öncesinin üniter devleti, federasyon ve bölünme. 

İsrail rejiminin tarihinin hiçbir döneminde 8 Aralık’taki kadar büyük bir stratejik armağan almadığı doğru; ancak bunun kalıcı olabilmesi, yeni Suriye’nin tekrar üniter bir devlete dönüşmemesine bağlı.  

En fazla istikrarsızlık ve dışa bağımlılık üretebilecek bölünme ve federasyon formülü, Amerika ve İsrail rejimleri tarafından desteklenebilir. 

Bölge stratejisini İsrail liderliğinde bir bölgesel düzen kurmak olarak belirleyen Amerika, şu an Fırat’ın doğusunda hakim bulunuyor ve buranın 2011 öncesindeki şartlarda Şam’a bağlı olmasına sıcak bakmıyor. 

Dolayısıyla devletin fiziksel yapısı bakımından yeni Suriye’nin şu anki Libya, Yemen veya Sudan’ın akıbetine uğraması ihtimal dahilinde.

Yeni aktörlerle eski sistemin güncellenme ihtimali

 Yeni Suriye’nin yeni siyasal rejimi ise Amerika’nın bölgedeki müttefikleri olan Suudi Arabistan, Emirlikler, Katar ve Türkiye’nin uzlaşmasına bağlı. 

Türkiye ve Katar, yeni Suriye’de İhvancı bir yönetim kurmak istiyor olabilir. Ancak Suudiler ve Emirlikler, İhvancı bir rejimi Direniş Ekseni gibi mezhebi argümanlarla kolayca yalnızlaştırılabilecekleri bir tehdit olarak görmüyor. 

Dolayısıyla Suudi ekseninin belirleyici olabileceği yeni Suriye’de tıpkı Mısır’da olduğu gibi eski sistem yeni aktörlerle güncellenebilir. 

Eski Suriye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Faruk Şara’nın yeni başlayan siyasi sürece dahil edilmesi bu açıdan oldukça dikkat çekici bir gelişme.[4]   

Yeni jeopolitik rol

Yeni Suriye’nin hem yerel hem de bölgesel kurucuları Şam’ın İsrail’e değil, Direniş Ekseni’ne karşı bir jeopolitik rol üstlenmesinden yana olduğunu gösteriyor.

Colani’nin “İsrail’in artık Suriye’yi işgal etmesine gerek yok, Hizbullah ve İran tehdidi sona erdi”[5] sözü, bu arzunun en açık ifadesi oldu.

Yeni Suriye’nin İsrail’e değil Direniş Ekseni’ne düşman olacağını ilan eden bu söz, İsrail açısından Şam’la ilişkilerin normalleştirilmesi kadar değerli. 

Çünkü bu söz söylendiğinde İsrail rejimi Suriye ordusunun bütün askeri altyapısını yok etmiş ve Suriye’de Gazze’nin tamamından daha büyük bir alanı işgal etmişti.  

İsrail’e bu stratejik kazanımları armağan eden Suriye devriminin İran ve Direniş Ekseni açsından ağır bir yenilgi olduğundan kuşku yok. 

Kimi analistlere göre yeni Suriye’nin düşman kampa geçmiş olmasıyla birlikte İran’ın Lübnan ve Filistin direnişi ile lojistik ikmal köprüsü çökmüş oldu ve Direniş Ekseni telafisi imkansız bir stratejik yenilgiye uğradı.

Direniş Ekseni stratejik yenilgiye mi uğradı?

Yeni Suriye’deki mevcut şartlar, açıklamalar ve irade bu yorumu destekliyor gibi gözükse de gerçekçi değil. 

Zira stratejik yenilgi bütün bir stratejinin yeni politikalarla asla geri getirilemeyecek şekilde çöktüğünü ifade eden bir kavram. 

Suriye’nin tarihsel rolünün sona ermesinin Direniş Ekseni açsından ağır bir kayıp olduğu doğru; ancak bu bir stratejik yenilgi değil.   

 8 Aralık’ın Direniş Ekseni açısından neden bir stratejik yenilgi sayılamayacağının anlaşılması için Direniş Ekseni’nin stratejisinin ne olduğunu hatırlamak gerekiyor.

Direniş Ekseni’nin stratejisi, Amerika’yı ve İsrail’i bir savaşla yok etmek değil, Amerika ve İsrail’in bölgedeki yayılmacılığını durdurmaktı. Eksen zaten adını da stratejisinden almıştı. 

Direniş Ekseni’nin bu stratejisini hayata geçirmek için seçtiği politika, topyekun savaş açmak değil Amerika ve İsrail’e karşı uzun vadeli bir yıpratma savaşı sürdürmekti. 

Camp David düzenine teslim olmayan, Lübnan ve Filistin direnişine eğitim ve lojistik desteği sağlayan Suriye, bu politikanın en önemli uygulayıcılarından biriydi. 

Suriye’nin bu tarihsel rolünün eksilmesi Direniş Ekseni açsından elbette büyük bir kayıp; ancak bu Amerika ve İsrail’in bölgedeki yayılmacılığının engellenmesini imkansız hale getirmedi. 

Direniş Ekseni ile koordine etmeden Aksa Tufanı operasyonunu yapan Filistin direnişi, 7 Ekim’de topyekun bir savaş başlatarak Direniş Ekseni’nin stratejisine aslında çok daha büyük bir zarar vermişti. 

Çünkü bu Direniş Ekseni’ni uzak durmaya çalıştığı topyekun savaşla karşı karşıya bırakabilecek bir adımdı. 

Halbuki Direniş Ekseni, İsrail’le topyekun bir savaşın tüm dünyayla savaşa girmek anlamına geldiğini ve böyle bir savaşta İslam dünyasının karşı safta yer alacağını bildiği için uzun vadeli bir yıpratma savaşı politikası izliyordu.

Direniş Ekseni, stratejisine ve politikasına zarar vermesine rağmen Filistin direnişini suçlamadı, yalnız bırakmadı ve yıpratma savaşı politikasını değiştirmeyerek stratejisini sürdürdü.

Suriye’nin düşmesi, Direniş Ekseni’nin elinden yıpratma savaşı silahını alan ve ABD ve İsrail’in bölgesel yayılmacılığını durdurmayı imkansız hale getiren bir kayıp değil. Bu yüzden de stratejik bir yenilgi değil.

Öte yandan belirsizliğin hakim olduğu yeni Suriye, tek tek tüm bölgesel ve uluslararası aktörler için hem yeni tehditler hem de yeni fırsatlar sunuyor. 

Direniş Ekseni, İsrail rejimiyle ilişkileri bulunan bölgedeki tüm Amerikan müttefikleri için bir tehdit olarak görülüyor olabilir. Ancak bu durum onların kendi iç çelişkilerinin Direniş Ekseni için yeni fırsatlar yaratabildiği gerçeğini değiştirmiyor.

Amerika’nın Afganistan’ı ve Irak’ı işgal etmesi, 2002’de İran için varoluşsal bir tehditti. Suriye ordusunun 2005’te Lübnan’dan çıkarılması ve 2006 Temmuz savaşı Hizbullah için varoluşsal bir tehditti.

Ali Abdullah Salih’in 1990’lardan beri Suudilerin desteğiyle Sada kentine yaptığı savaşlar, Ensarullah Hareketi için varoluşsal bir tehditti.

Bu tehditler, süreç içerisinde kullanmasını bilene yeni fırsatlar yarattı. Amerika Afganistan ve Irak’tan zelil bir şekilde çekildi; İsrail aşağılayıcı bir hezimet yaşadı. Ali Abdullah Salih Suudiler tarafından cumhurbaşkanlığından alındı ve Ensarullah tarafından ortadan kaldırıldı. 

Bölge ülkelerinin İsrail rejimiyle ilişkilerini normalleştirmesi, Direniş Ekseni açısından Suriye’nin kaybından çok daha büyük bir tehdit. Ancak Direniş Ekseni’nin varlığını anlamlı kılan da zaten bu tehditlerin varlığı değil mi?

Direniş Ekseni, ABD ve İsrail’in tüm tehditlerini ortadan kaldırabilecek kadar kalabalık ve güçlü olsa adı direniş değil, imha ekseni olurdu.

[1] VOA, 9 Aralık 2024, Esat rejiminin devrilmesi sonrasında Suriye’de yeni hafta: Geçiş hükümeti çalışmaları başladı

[2] YDH, 21 Aralık 2024, Suriye’nin düşmesinin perde arkası: Suriye ordusu neden savaşmadı, Putin ne önerdi? İran ve Hizbullah ne yaptı?

[3] YDH, 9 Kasım 2013, IŞİD’i ilga eden Zevahiri mi el-Cezire mi?

[4] YDH, 23 Aralık 2024, Beşşar Esed’in eski yardımcısı siyasi arenaya geri dönüyor

[5] YDH, 16 aralık 2024, Colani: İsrail’in artık Suriye’yi işgal etmesine gerek yok, Hizbullah ve İran tehdit sona erdi                                                 Yazarın Diğer Yazıları                                                                                                     07 Kasım 2025 – Sömürgecilikte son aşama: Vekalet modeli                                                                                                      04 Ağustos 2025 – MİT Akademisine rapor hazırlama dersleri                                                                                                      24 Haziran 2025 – İsrail-İran savaşında ateşkesin ispat ettiği iki gerçek                                                                                                      02 Mayıs 2025 – Direnişin dolandırıcılıkla imtihanı                                                                                                      11 Nisan 2025 – İran’da devlet-hükümet çelişkisi ve ABD ile görüşme                                                                                                      12 Mart 2025 – Mazlum Abdi-Colani anlaşması ve ‘Davud Koridoru’                                                                                                      09 Aralık 2024 – Suriye’de hızlı çöküş ve muhtemel senaryolar                                                                                                      28 Kasım 2024 – 27 Kasım kimin zaferi kimin hezimeti?                                                                                                      09 Ekim 2024 – Hizbullah ve ateşkes                                                                                                      30 Eylul 2024 – Kapsamlı savaş denklemi ve İran’ın ikilemi                                                                                                      22 Eylul 2024 – Hizbullah’ın yeni denklemi ‘açık hesap’                                                                                                      01 Eylul 2024 – Erbain operasyonu, İsrail yemi ve kümes ahalisi                                                                                                      11 Ağustos 2024 – İran’la İsrail’in ‘danışıklı dövüşü’                                                                                                      03 Ağustos 2024 – İran ve Hizbullah’ın cevabı sonrası yeni aşama ne anlama geliyor                                                                                                      09 Temmuz 2024 – Hizbullah’a horozlanan Sisifos’un maceraları                                                                                                      15 Haziran 2024 – Entebbe’den Nuseyrat’a İsrail’in eşsiz operasyonları                                                                                                      04 Haziran 2024 – Biden’ın “Hamas ve İran’a zafer armağan eden” planı                                                                                                      18 Nisan 2024 – İsrail ve saray soytarılarının ‘Demir Duvar’ kaygısı                                                                                                      14 Nisan 2024 – İran’dan İsrail’e misillemeden büyük, kapsamlı savaştan küçük ceza                                                                                                      09 Nisan 2024 – İsrail’in Gazze’den çekilme kararı                                                                                                      19 Mart 2024 – Aaron Bushnell, Jonathan Greenblatt ve Amerikan maskaralığı                                                                                                      29 Şubat 2024 – İsrail yenilirse bölge ülkeleri de yenilecek                                                                                                      13 Şubat 2024 – Yüzyılın soykırımını taçlandıracak tehcir için Amerika-Arap-İsrail koalisyonu                                                                                                      28 Ocak 2024 – Hizbullah ile İsrail arasında denklemler savaşı                                                                                                      19 Ocak 2024 – İsrail’in planının ‘üçüncü aşaması’ mı? Direniş’in zaferinin ‘birinci aşaması’ mı?                                                                                                      29 Aralık 2023 – İsrail, Arafat’la değil Sinvar’la savaştığını öğreniyor                                                                                                      29 Kasım 2023 – Direniş Ekseni ve Gazze savaşının yönetimi                                                                                                      31 Ekim 2023 – Aksa Tufanı ve Direniş Ekseni                                                                                                       31 Aralık 2022 – Hibrid savaşın askerleri, şarlatanları ve kurbanları                                                                                                      30 Kasım 2022 – Kasımlo’un yolu                                                                                                      01 Kasım 2022 – Dünyanın bütün lümpenlerini birleştirme sanatı                                                                                                      05 Ekim 2022 – Liberal ‘özgürlükçülük’, İran ve ‘zorunlu hicab’ tartışması                                                                                                      05 Ağustos 2022 – Mukteda Sadr tipi devrim: İç savaş gösterip darbeye razı etmek                                                                                                      14 Mart 2022 – Erbil’den mesaj: “Şehit Süleymani, General Süleymani’den” daha tehlikeli                                                                                                      09 Ekim 2021 – İşte İlham Aliyev’in “İsrail burada nerede?” sorusunun cevabı                                                                                                      24 Ağustos 2021 – Yorgunların uzlaşmasıyla doğan Taliban emirliği                                                                                                      03 Ağustos 2021 – Yeni bölgesel denklem ihtiyacı                                                                                                      05 Temmuz 2021 – ‘Nakba’ Filistin’in toprak kaybetmesi değil, direniş bilincini kaybetmesidir                                                                                                      21 Haziran 2021 – İran’da neden yeni bir dönem                                                                                                      17 Haziran 2021 – İhvancıların direniş tiyatrosu                                                                                                      18 Mayıs 2021 – ‘Ümmetin liderlik’ ve Filistin’in silah sorunu                                                                                                      27 Mart 2021 – İdlib mi Fırat’ın doğusu mu?                                                                                                      14 Mart 2021 – Suriye krizi onuncu yılına girerken                                                                                                      09 Ağustos 2020 – Yozlaşmış düzenler, lümpen devrimler                                                                                                      10 Şubat 2020 – Suriye hevesleri ve İdlib kaygıları arasında tercih zorunluluğu                                                                                                      10 Ocak 2020 – Direniş’in Zulfikar’ı                                                                                                      08 Aralık 2019 – Amerikan jokerleri                                                                                                      18 Ekim 2019 – Barış Pınarı’nda neye niyet neye kısmet                                                                                                      11 Temmuz 2019 – İdlib için ‘yeni bir sayfa’ mümkün                                                                                                      22 Mayıs 2019 – İsrail, Trump yönetiminden ne kadar korksa yeridir!                                                                                                      02 Mart 2019 – Tahran ve Şam’dan Amerika’ya uyarı, Rusya’ya ayar                                                                                                      29 Ocak 2019 – Adana mutabakatı, Türkiye’nin ‘berat belgesi’                                                                                                      26 Aralık 2018 – Sahi kim Kürt düşmanı?                                                                                                      17 Aralık 2018 – Suudi makamında Yemen ağıtları                                                                                                       25 Kasım 2018 – Yemen savaşı biter mi?                                                                                                      04 Kasım 2018 – ‘Şii İran Hilali’ne karşı ‘Sünni Siyon Yıldızı’                                                                                                      29 Ekim 2018 – Bir acayip zirve                                                                                                      30 Eylul 2018 – Netanyahu’yu kim işletti?                                                                                                      23 Eylul 2018 – Soçi anlaşması, Fırat’ın doğusu ve Türkiye’nin İdlib rolü                                                                                                      15 Eylul 2018 – Suriye’ye müdahale ihtirasının acı meyvesi İdlib                                                                                                      02 Haziran 2018 – İran Rusya ortaklığında neler oluyor?                                                                                                      20 Mayıs 2018 – Sadr’ın ‘zaferi’ Irak’ın belirsizliği                                                                                                      03 Mayıs 2018 – Mağluplar cephesinin savaş tehdidi                                                                                                      26 Şubat 2018 – ‘Doğu Guta’dan ‘Doğu Fırat’a Suriye’nin toprak bütünlüğü                                                                                                       12 Şubat 2018 – İsrail’in ‘panik atak’ sorunu                                                                                                      04 Şubat 2018 – Meğer İran halkı ne istiyormuş?                                                                                                      21 Ocak 2018 – Amerika’nın yeni Suriye stratejisi ve Türkiye’nin safı                                                                                                      01 Ocak 2018 – İran’a dair iki tasvir                                                                                                      18 Aralık 2017 – Filistin-İsrail sorununda dördüncü aşama                                                                                                      07 Aralık 2017 – İran’ın en büyük şansı Suudiler                                                                                                      22 Kasım 2017 – Lübnan’da ava giderken av olmak                                                                                                      06 Kasım 2017 – Suudi-İsrail ekseni için yeni umut                                                                                                      22 Ekim 2017 – Dejavu, bağımsız Kürdistan macerası                                                                                                      03 Ekim 2017 – Kürdistan referandumu, hangi mağduriyet, hangi meşruiyet?                                                                                                      17 Eylul 2017 – Kürdistan için iki senaryo, Barzani için iki muhtemel gelecek                                                                                                      30 Ağustos 2017 – Hizbullah’ın ikinci stratejik zaferi                                                                                                      13 Ağustos 2017 – Omletten yumurta yapma sanatı                                                                                                      30 Temmuz 2017 – ‘Fiili durumlar’ diyarında bağımsız Kürdistan kumarı                                                                                                       09 Temmuz 2017 – Şerif’in Çar’la anlaşması                                                                                                      21 Haziran 2017 – Zulfikar’ın anlattıkları                                                                                                      22 Mayıs 2017 – 350 milyar dolarlık hayal ticareti Ortadoğu NATO’su                                                                                                       07 Mayıs 2017 – Hamas’ın ‘devekuşu’ vizyonu                                                                                                      30 Nisan 2017 – Suriye’de yeni süreç başlarken Türkiye’nin lisanı ve lisan-ı hali                                                                                                      09 Nisan 2017 – Suriye saldırısı, ‘Yeni Şerifin’ ödül avcılarına züğürt tesellisi                                                                                                      26 Mart 2017 – Şam ve Hama saldırısı Türkiye’nin Astana rolüne Suudi çelmesi                                                                                                      05 Mart 2017 – Ankara, ‘yapı söküm stratejisinin’ aracı mı olmak istiyor?                                                                                                       19 Şubat 2017 – Türkiye’nin ‘Suriye’nin toprak bütünlüğü’ macerası                                                                                                      30 Ocak 2017 – ÖSO iç savaşından, Fetih Ordusu iç savaşına                                                                                                       22 Ocak 2017 – Astana konferansı, yeni ‘oyun düzeninin’ ilk tatbikatı                                                                                                      03 Ocak 2017 – Türkiye, Rusya İran ortaklığı ve Suriye’de artan çözüm şansı                                                                                                      18 Aralık 2016 – Türkiye’nin ‘dolaylı ortaklığı’ ve Halep’in ‘düşmesi’                                                                                                      04 Aralık 2016 – Irak’a dair gerçekler ve Musul’a dair senaryolar                                                                                                      27 Kasım 2016 – Fırat Kalkanı kimin kalkanı?                                                                                                       13 Kasım 2016 – Mişel Aun, Suudilerin can simidi olabilir                                                                                                      30 Ekim 2016 – Yeni Lübnan                                                                                                       23 Ekim 2016 – Başkanlığa giden yolun Musul’dan geçme ihtimalini sevdim                                                                                                      11 Eylul 2016 – ‘El’ ile ‘eldiven’ ilişkisinde yeni sayfa                                                                                                      29 Ağustos 2016 – Cerablus müdahalesi                                                                                                      21 Ağustos 2016 – Ankara-Şam stratejik ilişkileri için ilk adım ‘modus vivendi’                                                                                                      08 Ağustos 2016 – Yeni Osmanlı aklından Türkiye Cumhuriyeti aklına dönüş                                                                                                      25 Temmuz 2016 – Dış politika dinamikleri açısından 15 Temmuz darbe girişimi                                                                                                      11 Temmuz 2016 – Suriye krizinde değişmekte olan çözüm bağlamı ve Türkiye                                                                                                      19 Haziran 2016 – Ankara, Rusya ve Mısır’a ne söylüyor?                                                                                                      12 Haziran 2016 – Mehter tempolu politika ve Suriye sınırında jeopolitik tehlike                                                                                                      29 Mayıs 2016 – Sykes-Picot’dan, Kerry-Lavrov’a                                                                                                      22 Mayıs 2016 – Cenevre-3 ruhuna dönüş, Suudilerin hüsranı                                                                                                       08 Mayıs 2016 – Cenevre-3’ün Cenevre-2’ye direnişi                                                                                                      01 Mayıs 2016 – Irak’ta teknokrat kabine operasyonu                                                                                                      24 Nisan 2016 – Suudi ittifakının Cenevre’deki ‘altın vuruşu’                                                                                                      17 Nisan 2016 – Suudi işbirliği örgütü                                                                                                      10 Nisan 2016 – Irak’ta mevcut rejime teknokrat makyajı                                                                                                      27 Mart 2016 – Arap Birliği’nde Suudi İsrail dönemi                                                                                                      17 Mart 2016 – Rus sürprizi                                                                                                         06 Mart 2016 – Suudilerin yeni hevesi Lübnan cephesi                                                                                                       28 Şubat 2016 – Türkiye’yi cezalandırma tehdidi olarak ‘B planı’                                                                                                      14 Şubat 2016 – ‘Sünni azı dişinin’ ikinci Suriye sınavı                                                                                                      07 Şubat 2016 – Türkiye ve Suudiler kaygılarında neden haklı?                                                                                                      24 Ocak 2016 – Suudilerin Hizbullah’a armağanı                                                                                                      17 Ocak 2016 – Ankara’nın Sisi şakası ve Suudi ciddiyeti                                                                                                      10 Ocak 2016 – Dosta umut, düşmana kaygı vermeyen Yeni Osmanlı-Vehhabi ittifakı                                                                                                      03 Ocak 2016 – İhvan’a niyet Şeyh Nimr’e kısmet, Suudi demir yumruğu                                                                                                      28 Aralık 2015 – İsrail ile fabrika ayarlarına dönüş                                                                                                      20 Aralık 2015 – Suriye için şafak vakti                                                                                                      06 Aralık 2015 – ‘IŞİD’in üzmeyeceği müttefiklerle’ Musul’u fethe çıkmak                                                                                                      29 Kasım 2015 – Rus uçağının düşürülmesi: Dejavu                                                                                                      22 Kasım 2015 – Viyana, ‘Dostlar’ için ‘onurlu çıkış’ fırsatı                                                                                                      08 Kasım 2015 – Körfez’in ‘Medine-yi Fazıla’sı                                                                                                       01 Kasım 2015 – Viyana bildirisi ve ABD’nin Suriye’ye dönme şansı                                                                                                      25 Ekim 2015 – ABD Suriye’den neden çekiliyor?                                                                                                      18 Ekim 2015 – ‘Onurlu ve vatansever muhalif’ ihtiyacı ve Suriye Demokrat Ordusu                                                                                                      04 Ekim 2015 – ‘7 ülke’nin 4+1’e direnişi                                                                                                      27 Eylul 2015 – ‘4+1 ittifakı’ ve ABD’nin Suriye soğuk savaşını bitirme iradesi                                                                                                       20 Eylul 2015 – Suriye’de 2011 öncesine dönüşün ilk virajı                                                                                                      13 Eylul 2015 – Irak’ta değişen sebeplere rağmen değişmeyen sonuç                                                                                                      30 Ağustos 2015 – Lübnan neden ‘pis kokuyor’                                                                                                      24 Ağustos 2015 – Nükleer anlaşma ve Filistin’de farklılaşan roller                                                                                                      16 Ağustos 2015 – Irak, radikal değişimin eşiğinde                                                                                                      11 Ağustos 2015 – Suriye’de siyasi çözüm yahut devletçikler arası savaş                                                                                                      02 Ağustos 2015 – Suriye’de gerçek bir siyasi çözüme doğru                                                                                                      26 Temmuz 2015 – Ankara’yı çok taraflı savaşa götüren sürecin öyküsü                                                                                                      19 Temmuz 2015 – Viyana anlaşması ve değişim imkanı                                                                                                      13 Temmuz 2015 – Amerika’yı Suriye’de renk körlüğüne zorlamak                                                                                                      06 Temmuz 2015 – Suriye için ‘yapı söküm’ stratejisi                                                                                                      30 Haziran 2015 – ABD’ye kapris yaparken Rusya’dan tokat yemek                                                                                                      22 Haziran 2015 – PYD’ye ‘üst akıl’ icat eden Ankara’nın ‘mefluç aklı’                                                                                                      14 Haziran 2015 – Suriye’de Alevi darbesi senaryosu                                                                                                      31 Mayıs 2015 – Salman koalisyonu ve Suriye için felaket senaryosu                                                                                                      24 Mayıs 2015 – IŞİD’e karşı ‘taktik başarısızlık’ mı yanlış strateji mi?                                                                                                      17 Mayıs 2015 – Obama’ya Bush doktrini dayatmak                                                                                                      10 Mayıs 2015 – Suudilerin Yemen ve Suriye’deki oyun kuruculuğu                                                                                                      03 Mayıs 2015 – Sudeyri darbesi ve ‘Yeni Suudi Arabistan’                                                                                                      26 Nisan 2015 – Suudiler ile Erdoğan’dan İran’a Yemen hediyesi                                                                                                      19 Nisan 2015 – Barzani’nin bağımsızlık kumarı                                                                                                      12 Nisan 2015 – Tahran’da Suudi sırtına saplanan ‘Yeni Osmanlı’ hançeri                                                                                                      05 Nisan 2015 – Nükleer anlaşma, kazananlar, kaybedenler ve kardan zarar edenler                                                                                                      29 Mart 2015 – Yemen saldırısı bir Arap kararı mı?                                                                                                      22 Mart 2015 – Tıkrit operasyonu neden durdu?                                                                                                      15 Mart 2015 – 5. yılında Suriye isyanının 2 sayfalık özeti                                                                                                      08 Mart 2015 – Irak Davutoğlu’nu dinlerse Musul’u kim kurtaracak                                                                                                      01 Mart 2015 – Sykes-Picot, Camp David ve Arap Baharı                                                                                                      22 Şubat 2015 – Yemen satrancında blöf ve rest                                                                                                      15 Şubat 2015 – Erdoğan’ın Filistin’i                                                                                                      08 Şubat 2015 – Yemen’de darbe mi oldu devrim mi?                                                                                                      01 Şubat 2015 – İsrail, Şeba’da caydırıcılığını kaybetti                                                                                                      23 Ocak 2015 – Suudi Arabistan’da yeniden Sudeyri dönemi                                                                                                      18 Ocak 2015 – Suudilerin Yemen rövanşı                                                                                                      11 Ocak 2015 – PKK’nın Kürdistan Bölgesi operasyonu                                                                                                      04 Ocak 2015 – Suudi krallığında torunlar dönemine doğru                                                                                                      28 Aralık 2014 – 2015: Bölgenin 2011 öncesine dönüşünün yılı                                                                                                      21 Aralık 2014 – Irak’ta Sünni federal bölge, yeni fırsatlar ve tehditler                                                                                                      14 Aralık 2014 – Rusya’nın Suriye planı ve Dostlar Grubu’nun seçenekleri                                                                                                      07 Aralık 2014 – Uluslar arası hipnoz koalisyonu                                                                                                      30 Kasım 2014 – Hac Kasım Nemesis                                                                                                      16 Kasım 2014 – De Mistura girişimi ve Suriye sorununun yerelleşme imkanı                                                                                                      09 Kasım 2014 – Yemen devrimcileri ve Arap Baharı devrimcileri                                                                                                      02 Kasım 2014 – Ensarullah ve Hizbullah                                                                                                      26 Ekim 2014 – Ankara’nın Kobani’deki ‘üst akıl’a sitemi                                                                                                      19 Ekim 2014 – Kobani direnişi ve Ankara’nın değersiz yalnızlığı                                                                                                      12 Ekim 2014 – ‘Dostlar’ın evrimi ve Ankara’nın direnişi                                                                                                      06 Ekim 2014 – Yerlilerin ‘düzeni’nden yabancıların ‘kurtarıcılığı’na                                                                                                      28 Eylul 2014 – ‘Dostlar Grubu’ndan ‘Terörle Mücadele Koalisyonu’na                                                                                                      21 Eylul 2014 – “Rehineler serbest; ama dış politika hala rehin”                                                                                                      14 Eylul 2014 – ‘Vizyoner diplomasi’, IŞİD yangını ve Cidde toplantısı                                                                                                      07 Eylul 2014 – ‘Vicdani boyutlu dış politika’ başarısının sırrı                                                                                                      31 Ağustos 2014 – ‘İslam Devleti’, Tahran-Riyad diyalogu ve Suriye’de siyasi çözüm imkanı                                                                                                      24 Ağustos 2014 – Ilımlılar Eksenin Gazze savaşı                                                                                                      17 Ağustos 2014 – Irak’ta yeni sürecin arka planı, Tahran ve Ankara’nın rolü                                                                                                      10 Ağustos 2014 – Sykes-Picot, Davutoğlu’nun düzen kuruculuğu ve IŞİD                                                                                                      03 Ağustos 2014 – Irak’ta ‘Sünni devrim’e niyet, ‘İslam Devleti’ne kısmet                                                                                                      19 Temmuz 2014 – Gazze’de kan kılıca galip                                                                                                      07 Temmuz 2014 – Irak’ın bölünmesi ve ‘Türkiye Birleşik Devletleri’                                                                                                      22 Haziran 2014 – Deja vu: ‘Maliki mezhepçiliğine’ karşı ‘Sünni devrimi’                                                                                                       13 Haziran 2014 – Irak’ın bölünmesi: ABD projesine Türk müteahhitliği                                                                                                      09 Haziran 2014 – Suriye seçimleri ve ABD’nin liderlik ‘parodisi’                                                                                                      01 Haziran 2014 – ABD’nin ‘değişen Suriye tutumu’nun yönü                                                                                                      25 Mayıs 2014 – Kürdistan Bölgesi ile ‘parantez kapatmak’                                                                                                      19 Mayıs 2014 – Riyad-Tahran savaşında yeni aşama                                                                                                      10 Mayıs 2014 – İç dinamiklere dayalı siyasi çözüm için Humus modeli                                                                                                      04 Mayıs 2014 – Mezhep çatışması mı çatışma mezhebi mi?                                                                                                      21 Nisan 2014 – Ordu olarak silahı sorgulanan Hizbullah’tan polis olmasını da istemek                                                                                                      13 Nisan 2014 – Irak’ta ‘normalleşmeye’ ve ‘belirsizliğe’ doğru                                                                                                      06 Nisan 2014 – Cenevre-3’e karşı ÖSO-3                                                                                                      31 Mart 2014 – Üç bölge lideri ve üç liderlik ruhu                                                                                                      23 Mart 2014 – Katar-Suudi gerilimi, ABD müdahalesi ve Suriye                                                                                                      16 Mart 2014 – Katar-Suudi kutuplaşması bölge için bir fırsat                                                                                                      09 Mart 2014 – Suudi terörist örgütler listesinin mesajları                                                                                                      02 Mart 2014 – Cenevre-3 için güney cephesi                                                                                                      23 Şubat 2014 – Katar’da örtülü darbe                                                                                                      16 Şubat 2014 – Cenevre-2: Müzakere mantıklarının savaşı                                                                                                      09 Şubat 2014 – Suudilerin ABD’nin Suriye tercihiyle sınavı                                                                                                      02 Şubat 2014 – Cenevre-2: Siyasi çözüme dair umutsuz bir dönüm noktası                                                                                                      26 Ocak 2014 – Cenevre-2: Devrim stratejisinde kırılma                                                                                                      19 Ocak 2014 – Cenevre-2: ‘Onurlu ve vatansever muhalif’ yaratma konferansı                                                                                                      12 Ocak 2014 – Irak’ta federalizm için mezhep kartı                                                                                                      05 Ocak 2014 – Sahi Suriye’de akan kandan kim sorumlu?                                                                                                      29 Aralık 2013 – Muhammed Şatah’tan Refik Hariri yaratmak                                                                                                      22 Aralık 2013 – Suriye baharında hazana doğru                                                                                                      15 Aralık 2013 – İslami Cephe’den ‘Uyanış Konseyi’ çıkma ihtimali ve Cenevre-2                                                                                                      08 Aralık 2013 – 22 Ocak ve Dostlar’ın ‘onurlu çıkış’ aşaması                                                                                                      01 Aralık 2013 – Ruhani’nin içeriye ve dışarıya 100. gün mesajı                                                                                                       24 Kasım 2013 – ‘İslami Cephe’ ve Suriye’deki vekalet savaşının geleceği                                                                                                      17 Kasım 2013 – Muhalefet cephesinde Cenevre hazırlığı                                                                                                      09 Kasım 2013 – IŞİD’i ilga eden Zevahiri mi el-Cezire mi?                                                                                                      05 Kasım 2013 – Dostlar’ın Suriye yenilgisi ve siyasi çözüm bilmecesi                                                                                                      27 Ekim 2013 – İran’ın nükleer programı ve çözüm için 3. fırsat                                                                                                      20 Ekim 2013 – Hasan Ruhani ve aşırılara karşı yurtta itidal, cihanda itidal                                                                                                      13 Ekim 2013 – Suriye’de yeni ittifaklar ve ABD’nin siyasi çözüm samimiyeti                                                                                                      06 Ekim 2013 – Kanla vicdanla kurduk biz bu planı                                                                                                      29 Eylul 2013 – Silahlı gruplar arası yeni kombinasyonlar ve Suriye’de erken hesaplaşma                                                                                                      22 Eylul 2013 – İran ve ABD arasında yeni bir sayfa ‘kahramanca esneklik’                                                                                                      15 Eylul 2013 – Lavrov-Kerry anlaşması ve vekillerin hezimeti                                                                                                      08 Eylul 2013 – Suriye’de ‘siyasi çözüm için’ dış müdahale                                                                                                      01 Eylul 2013 – Suriye’yi belirsizlikten, bölgeyi savaştan, Obama’yı tuzaktan kurtaran manevra                                                                                                      25 Ağustos 2013 – 30 Haziran: Arap Baharı’nda hazan, Ankara’da ‘değerli yalnızlık’ sezonu                                                                                                      20 Ağustos 2013 – Ne kadar efsunkar imişsin ah ey didar-ı iktidar                                                                                                      11 Ağustos 2013 – Bahar rüyasından hazan gerçeğine                                                                                                      05 Ağustos 2013 – ABD’nin bölgeye “muhteşem dönüşü”                                                                                                      29 Temmuz 2013 – Model ülke hayalinden “gurur verici” yalnızlığa                                                                                                      23 Temmuz 2013 – AB kararı Hizbullah’ı nasıl etkiler                                                                                                      14 Temmuz 2013 – Mısır: Eskiyi güncellemek için yapılan devrimler ülkesi                                                                                                      08 Temmuz 2013 – 3 Temmuz devrim mi darbe mi                                                                                                       05 Temmuz 2013 – 27 Mayıs gibi başlayıp 28 Şubat gibi planlanan, 12 Eylül gibi sonuçlanan darbe                                                                                                      26 Haziran 2013 – Eski Katar’a yeni lokomotif                                                                                                      23 Haziran 2013 – ABD’nin ertelenen “aşırı İslamcı kaygısı” ve Suriye                                                                                                      09 Haziran 2013 – Seçimlerin eşiğinde İran siyasi manzarası                                                                                                      26 Mayıs 2013 – Hizbullah, Suriye oyununa niçin girdi?                                                                                                      19 Mayıs 2013 – Evet Suriye’de elde var sıfır                                                                                                      12 Mayıs 2013 – İran tarihinin en benzersiz seçimine doğru                                                                                                      05 Mayıs 2013 – Dostlar’ın Suriye devriminde İsrail’in joker rolü                                                                                                      28 Nisan 2013 – Suriye’de hassas süreçler ve kimyasal silah gündemi                                                                                                      21 Nisan 2013 – Suriye devriminin çekirdeği, finale doğru                                                                                                      14 Nisan 2013 – Türkiye İsrail ilişkileri, yeni aktörler, motivasyonlar ve çerçeveler                                                                                                      05 Nisan 2013 – Lübnan hükümet krizine Temmam Selam çözümü                                                                                                      24 Mart 2013 – İsviçre çakısı gibi bir kriz ve diplomatik zafer                                                                                                      17 Mart 2013 – ABD’nin siyasi çözümü ve Suriye ölçekli armageddon                                                                                                      05 Mart 2013 – Suriye’deki silahlı gruplar ve yeni kombinasyonlar                                                                                                       03 Mart 2013 – Suriye’de siyasi çözüme ABD’den silahlı destek                                                                                                      24 Şubat 2013 – Suriye’deki vekalet savaşında son aşama                                                                                                      17 Şubat 2013 – Ankara’nın zaafı, Kürdistan’ın petrolü, İsrail’in gazı                                                                                                      03 Şubat 2013 – İsrail’in Şam saldırısının stratejik hedefleri                                                                                                      27 Ocak 2013 – Türkiye İsrail ilişkilerinde ikinci bahara doğru                                                                                                      13 Ocak 2013 – “Merkez ülke” paradigmasının çöküşü                                                                                                      29 Aralık 2012 – Ahdar İbrahimi girişimi ve muhtemel sonuçlar                                                                                                      23 Aralık 2012 – Moskova’dan satış beklerken, Washington’un satışına gelme ihtimali                                                                                                      16 Aralık 2012 – Suriye politikası ve Ankara’nın arabesk romantizmi                                                                                                      09 Aralık 2012 – “Dostlar”ın “ahlaksız” ahlakçılığı, Rusya’nın “ahlaklı” çıkarcılığı                                                                                                      02 Aralık 2012 – Ankara’nın yeni muhafazakarları ve planlama mucizesi                                                                                                      24 Kasım 2012 – Siz adam öldürmeyi iyi bilirsiniz, biz şov yapmayı iyi biliriz                                                                                                      22 Kasım 2012 – Filistin direnişi; tarihi zafer, tarihi tuzak                                                                                                      11 Kasım 2012 – ABD’nin doğrudan liderliği ve Suriye’nin geleceği                                                                                                      03 Kasım 2012 – Ankara’nın, Washington’u liderliğe mecbur eden başarısızlığı                                                                                                      21 Ekim 2012 – Ankara’nın “devrimci” Suriye politikasında revizyon imkanı                                                                                                      17 Ekim 2012 – Suriye’deki vekalet savaşından “onurlu çıkış”                                                                                                      04 Ekim 2012 – Suriye özür dileyerek fiili tampon bölgeye teslim oldu                                                                                                      10 Eylul 2012 – Ankara’nın Suriye batağından çıkışı için son fırsat                                                                                                      20 Ağustos 2012 – Ankara’nın mülteci aşkı kabusa dönerken                                                                                                      10 Ağustos 2012 – Kiralık devrimciler üzerinden vekalet savaşı ve Suriye’de Soğuk Savaş dengesi                                                                                                      26 Temmuz 2012 – 18 Temmuz saldırısı ve Suriye’de çok uluslu savaş                                                                                                      13 Temmuz 2012 – “Düşürüldüğü iddia edilen” uçağın görev tanımı                                                                                                      18 Haziran 2012 – Rusya’yı Yemen formülüne zorlamak için Suriye’yi ateşe vermek                                                                                                      15 Nisan 2012 – Üçgenler metaforu ve Türkiye’nin Suriye politikası                                                                                                      02 Nisan 2012 – “Suriye’nin Dostları”: Yenildik; ama…                                                                                                      23 Mart 2012 – “Dört aşamalı stratejik” hezimet                                                                                                      15 Mart 2012 – Gazze ve Suriye duyarlılığının samimiyet testi                                                                                                      27 Şubat 2012 – Elveda bölgeselci Türkiye, merhaba “oyun kuran” Türkiye                                                                                                      12 Şubat 2012 – Suriye planında operasyonel aşama                                                                                                      19 Ocak 2012 – Yanlış hesap Bağdat’tan döner                                                                                                      12 Aralık 2011 – “Arap Baharı” ve kamu diplomasisi, sefil siyasetten siyaset sefilliğine                                                                                                      28 Kasım 2011 – Suriye iç savaşının oyun kurucusu Ankara                                                                                                      18 Kasım 2011 – Katar’ın Libya’daki paravan rolüne, Suriye’de Ankara talip                                                                                                      06 Kasım 2011 – Arap Birliği girişimi ve Suriye bunalımının çözüm şansı                                                                                                      30 Eylul 2011 – Ankara, ABD’nin Suriye iç savaşına verdiği onayın neresinde?                                                                                                      09 Eylul 2011 – Ankara’nın “dış politika paradigması” ve buharlaşan bölgesel nüfuzu                                                                                                      11 Ağustos 2011 – İsrail’le problemi sıfırlamak için “komşularla sıfır problem”den vazgeçmek                                                                                                      29 Haziran 2011 – Türkiye’nin idealist dış politikasının Suriye sınavı                                                                                                      11 Haziran 2011 – Suriye bunalımı, uluslar arası müdahale ve Türkiye’ye biçilen rol                                                                                                      01 Mayıs 2011 – Pirus zaferi için Şam’da kanlı gömlek dolaştırmak                                                                                                      31 Mart 2011 – Mısır’da devrim, Libya’da darbe, Suriye’de komplo girişimi                                                                                                      12 Şubat 2011 – Ofansif, defansif ve pasif aktörler ve Mısır devriminin geleceği                                                                                                      07 Şubat 2011 – Mısır’da halk devrim, muhalif liderler yumuşak geçiş istiyor                                                                                                      02 Şubat 2011 – Mısırlı muhalifler geçici hükümet kurmak için daha ne bekliyor                                                                                                      14 Ocak 2011 – Lübnan’da bunalımın savaşa dönüşmesini önlemek mümkün                                                                                                      08 Aralık 2010 – İran’ın nükleer programı ve Batı’nın şark kurnazlığı                                                                                                      15 Kasım 2010 – İran’ın Irak’taki zaferi: Hükümet edemeyecek bir hükümet                                                                                                      10 Eylul 2010 – Ahmedinejad’a açılan sistem kredisinin sınırı                                                                                                      16 Ağustos 2010 – Hizbullah, psikolojik savaşta da dengeyi lehine çevirdi                                                                                                      27 Temmuz 2010 – Üçüncü İsrail-Lübnan savaşının ayak sesleri                                                                                                      06 Haziran 2010 – Şehit Cevdet, Ebuzer gibi yaşadı Şeyh Yasin gibi şehit oldu                                                                                                      18 Mayıs 2010 – İran’ın “kurtarılışı” ve Türkiye’nin “süper kahramanlığı”                                                                                                      14 Mayıs 2010 – Irak seçimlerinin iki sonucu ve hükümet belirsizliği                                                                                                      25 Nisan 2010 – Barış yapamayan İsrail, Lübnan ve Suriye’yle savaş mı istiyor?                                                                                                      28 Mart 2010 – İç savaştan ulusal dayanışmaya, Irak’ın demokrasi zaferi                                                                                                      22 Ocak 2010 – Önemli olan dış politikanın dayandığı grand stratejidir                                                                                                      27 Aralık 2009 – Musevi ve Ayetullah Muntezeri’den lider yontmak                                                                                                      28 Ekim 2009 – Türkiye-İsrail ilişkileri nereye gidiyor?                                                                                                      09 Eylul 2009 – Tahran Pirus Zaferi mi istiyor?                                                                                                      26 Ağustos 2009 – Irak, yeni fırsatlar ve yeni tehditler                                                                                                      21 Temmuz 2009 – İslam Cumhuriyeti, makbuliyet ve meşruiyet                                                                                                      17 Haziran 2009 – İran seçimleri, gürültülü azınlık ve sessiz çoğunluk                                                                                                      31 Mayıs 2009 – Lübnan ve İran seçimlerinin kaybedeni şimdiden belli                                                                                                      12 Mayıs 2009 – “Yeni Ortadoğu” tabutuna son çivi: Lübnan seçimleri                                                                                                      16 Ocak 2009 – İsrail’in “beni Gazze’den kurtarın” mesajı                                                                                                      11 Ocak 2009 – Furkan Savaşı ve direnişte yeni bir aşama                                                                                                      03 Ocak 2009 – Hamas’ı bırakmayan Gazze, kanın kılıca galip geleceğini ispat edebilir                                                                                                      29 Ekim 2008 – Şeyh Kardavi’nin çıkışı üzerine                                                                                                      25 Temmuz 2008 – Nükleer programın seyri ve muhtemel İran-ABD ilişkileri                                                                                                      09 Haziran 2008 – “Yeni Ortadoğu” ve İran-ABD soğuk savaşı                                                                                                      12 Mayıs 2008 – Lübnan’daki gelişmeler ve çarpık mezhebi bakış                                                                                                      03 Mayıs 2008 – Irak’taki güvenlik sorunları ve İran nüfuzu                                                                                                       29 Mart 2008 – Sadr grubu ve güvenlik sorunları                                                                                                      02 Mart 2008 – Şimdi İsrail’i örnek almaya var mısınız?                                                                                                      13 Şubat 2008 – İmad Muğniye terörü ve Hizbullah’ın iç savaşı önleme çabası                                                                                                      05 Ocak 2008 – Irak’ta “direniş”ten “uyanış”a                                                                                                      03 Kasım 2007 – Kuzey Irak, bir güvenlik sorunu mu, stratejik bir sorun mu?                                                                                                      28 Eylul 2007 – Cumhurbaşkanlığı seçimi ve Hizbullah’ın bir sonraki savaşa en güçlü aktör olarak girecek olmasının zaferi                                                                                                      14 Eylul 2007 – İsrail ordusunun operasyon fiyaskosu ve imaj yaratma harikası                                                                                                      06 Ağustos 2007 – Savaşın birinci yıldönümünde Lübnan ve Hizbullah                                                                                                      02 Temmuz 2007 – Bunalımların yönetimi açısından Irak ve Filistin tecrübesi                                                                                                      15 Haziran 2007 – Samerra saldırısı ve Irak’ın ulusal bütünlüğü                                                                                                      16 Mayıs 2007 – İsrail ve ABD bölgede yenildi de karşıtları zafer mi kazandı?                                                                                                      08 Mayıs 2007 – ABD’nin Maliki hükümetine verdiği süre dolarken…                                                                                                      25 Nisan 2007 – ABD’nin Hamas stratejisi ve Arapların operasyonel rolü                                                                                                      15 Nisan 2007 – Bölge ülkeleri, ABD ve Kürt yönetimi                                                                                                      15 Mart 2007 – İşgalden, acil çekilmeye ABD tek taraflılığı ve Irak yol haritası                                                                                                      13 Mart 2007 – İsrail’le ilişkilerin normalleştirilmesi ve Pakistan toplantısı                                                                                                      14 Şubat 2007 – Hamas’ın stratejik vizyonu, yeni siyasi dili ve Mekke Anlaşması                                                                                                      24 Ocak 2007 – Yanlış hesap Bağdat’tan döner                                                                                                      13 Ocak 2007 – Saddam’ın yargı sürecinin mezhebi şiddetle ilişkisi                                                                                                      19 Aralık 2006 – Arap siyasi dehası Ortadoğu’yu İran’a dar ederken                                                                                                      15 Aralık 2006 – Saddam’a idam kararı ve federalizm                                                                                                      26 Kasım 2006 – Irak konusunda safsatalar ve gerçekler                                                                                                      13 Kasım 2006 – Hizbullah 1701’i tehditten fırsata dönüştürüyor                                                                                                       25 Ekim 2006 – Hamas için üçüncü yol mümkün mü?                                                                                                      16 Ekim 2006 – ABD’nin Irak’taki darbe senaryoları                                                                                                      17 Eylul 2006 – Federalizm Irak’ı Parçalar mı?                                                                                                      15 Ağustos 2006 – Lübnan Savaşı, Stratejik Hedefleri ve Sonuçları                                                                                                      26 Temmuz 2006 – Lübnan Savaşı İkinci Aşamaya Girerken                                                                                                      17 Temmuz 2006 – Hizbullah Bu Operasyonu Neden Yaptı                                                                                                      12 Temmuz 2006 – Nuri el-Maliki Hükümeti ve Kriz Yönetimi                                                                                                       17 Haziran 2006 – Zarkavi’nin Ortadan Kaldırılış Sebebi ve Muhtemel Sonuçları                                                                                                      13 Haziran 2006 – Yeni Irak Hükümeti ve Muhtemel Sonuçlar                                                                                                      01 Mayıs 2006 – Atlantik Ötesi İlişkiler Hala Stratejik                                                                                                      19 Nisan 2006 – İran’ın Nükleer Programı Fırsatlar-Tehditler                                                                                                      09 Nisan 2006 – Irak’ta Kurulan Dünya Sistemi                                                                                                      28 Mart 2006 – ABD’nin Irak’taki Son Manevraları                                                                                                      01 Ocak 2006 – Irak ve 15 Aralık Seçimleri                                                                                                      14 Ağustos 2005 – Lübnan’da Bozulan Oyun ve ABD yenilgisi                                                                                                      24 Ağustos 2005 – Uluslararası Orman Kanunu ve  İran’ın Nükleer Programı                                                                                                      16 Şubat 2006 – Nükleer Proje konusunda Batı “hiçbir halt edemiyor”                                                                                                      15 Mayıs 2005 – Askerî modernizasyonun dış politika ve güvenlik stratejisi üzerindeki etkisi                                                                                                      24 Kasım 2005 – Şaron’un istifa nedeni ve muhtemel sonuçları                                                                                                      15 Mayıs 2005 – Başbakan Erdoğan’ın İsrail gezisi                                                                                                      21 Aralık 2004 – Irak’taki siyasal kesimler ve üç verili tanımlama Şiiler Kürtler ve Sünniler                                                                                                      13 Nisan 2005 – Kürt ulusalcılığı ve Talabani’nin cumhurbaşkanlığı                                                                                                      17 Ekim 2005 – Irak Anayasası ve Yeni Süreç                                                                                                      17 Ağustos 2005 – Büyük Ortadoğu Rüyası Kabusa dönerken                                                                                                      08 Ekim 2005 – Irak ve Muhayyel Direniş                                                                                                      13 Şubat 2005 – Irak’taki Siyasal Kesimler ve Beklentileri                                                                                              Paylaş:

İlginizi çekebilir

‘Yeni Suriye’ herkes için yeni tehditler, yeni fırsatlar

Yeni Suriye, hem Suriye halkına hem de bölgeye Arap Baharı’nın daha önce sahnelendiği Tunus, Mısır, Libya ve Yemen’den farklı bir şey vaat etmiyor.

On binlerce askeri olan Suriye ordusu 27 Kasım’da uçaklarını ve helikopterlerini dahi yerde bırakıp buharlaşırken, Suriye Başbakanı Muhammed Celali ve Başkan Yardımcısı Faysal Mikdad 8 Aralık’ta tüm dünyanın terör listesindeki HTŞ’nin lideriyle geçiş hükümeti için müzakere yapıyordu.[1]  

Bu, ‘Arap Baharı’ oyunun son perdesiydi.

Peki ABD liderliğindeki bir uluslararası koalisyonun dayattığı vekalet savaşına 12 yıl direnen Suriye devleti, neden 12 gün içinde Arap Baharı’na teslim oldu?[2]

Bu soruya cevap oluşturabilecek iki senaryo söz konusu. 

Birinci senaryoya göre uzun yıllardır uluslararası ambargo altında bulunan Suriye devleti, ekonomik olarak çökmüş ve bu da bürokraside savaş yorgunluğu yaratmıştı.

Dolayısıyla Suriye devletinin sivil ve askeri bürokratları geleceğin mevcut durumdan daha iyi olacağını düşündü ve teslim oldu.

İkinci senaryoya göre Suriye’nin üst düzey bürokrasisi, kimi bölgesel ve uluslararası taraflarla gizli bir anlaşma yaptı. 

Bu, mevcut Suriye bürokrasisinin yeni yönetime ortak edilmesini öngören bir anlaşmaydı ve anlaşmanın Suriye dışındaki tarafları, Cumhurbaşkanı Beşşar Esed’in yurtdışında olduğu bir sırada operasyon talimatını verdi, Suriyeli taraflar ise ülkeyi teslim etti.

Suriye devletinin çöküşünün hızlı ve yumuşak olması, her iki senaryonun da doğru olabileceğini düşündürüyor. 

Zira ekonomik çöküntü ve savaş yorgunluğu senaryosu, ‘gizli anlaşma’ senaryosunun sebebini; gizli anlaşma senaryosu da çöküşün neden hızlı ve yumuşak gerçekleştiğini açıklıyor.

Yeni Suriye kime ne vaat ediyor?

Yeni Suriye, hem Suriye halkına hem de bölgeye Arap Baharı’nın daha önce sahnelendiği Tunus, Mısır, Libya ve Yemen’den farklı bir şey vaat etmiyor.  

“Halk rejimin devrilmesini istiyor” Arap Baharı devrimlerinin ortak sloganıydı. Çok genel bir kabule göre halkın rejimin devrilmesini istemesinin sebebi şuydu: 

Bu ülkeler diktatörlüklerle yönetiliyordu. Dolayısıyla da halk demokrasi, sivil bir yönetim, adalet, refah, güvenlik ve onurlu bir hayat için mevcut rejimlerin devrilmesini istiyordu. 

8 Aralık’ta Suriye’de yönetimi ele geçiren örgütler, şimdiye kadar demokrasiyi ne talep etti ne vaat etti ve ne de hakimiyet kurduğu İdlib’de demokratik bir yönetim kurdu.

Dolayısıyla yeni Suriye’nin Suriyelilere Mısır, Tunus, Libya ve Yemen’den daha ileri bir demokrasi vaat etmediği açık. 

Ancak yeni Suriye’nin Şam’ı ele geçiren üç beş bin silahlı militan tarafından değil, 12 yıl boyunca onları kullananlar tarafından kurulacağı da bir gerçek. 

Sarıktan kravata geçiş yeni Suriye’nin istikameti

2003’te sarıklı el-Kaide militanı, 2012’de sarıklı IŞİD komutanı, 2013’te Eymen Zevahiri’nin sarıklı askeri[3] olan Colani’nin kravatı sadece bir imajdan ibaret değil. 

Çünkü Sarıklı Colani’nin Suriye’yi götürmek istediği yön ile kravatlı Colani’nin Suriye’yi götüreceği yönün aynı olmayacağı açık.

Kravat, hem onu Colani’nin boynuna takanların yeni Suriye’yi hangi yöne götürdüğünü hem de onun bu istikameti benimsediğini gösteren çok önemli bir sembol. 

Arap Baharı devrimcilerinin, özelde ise İslamcıların ideolojileri ve siyasal idealleri yoktu, sloganları ve iktidar hevesleri vardı. 

Onlar, İktidara gelmek için ve iktidarlarını korumak için her türlü değerlerini feda edebiliyorlar. 

İdeolojiye değil sadece sloganlara sahip oldukları için aslında kavramsal değer bile üretemeiyorlar. 

1960’lı, 1970’li yıllarda sorunlu dahi olsa fikir adamları veya ideologları vardı. Ancak şimdi fikir adamları yok, propagandistleri ve provokatörleri var. 

Batılı düşünce kuruluşlarında bunları anlamak ve kullanmak için yazılan raporların sayısı, bunların yazdığı kitapların sayfa sayısından fazla. 

Bunların fikri eleştirileri yok, tehditleri ve hakaretleri var. Mantıksal ve nesnel argümanları yok kuruntuları ve fantezileri var. Tezleri veya anti tezleri yok sloganları var. Akıları ve duyguları yok, öfkeleri ve nefretleri var.  

75 yıllık Filistin sorununa dair değil çözüm önerileri, durum tespitleri bile yok. Bir buçuk yıldır süren Gazze soykırımına karşı değil eylemleri, siyasal tavırları bile yok. 

Siyasal idealleri, değil sadece iktidar hevesleri olduğu için bölgenin en kullanışlı araçları İslamcılarşu an zahiren yeni Suriye’nin kurucu aktörü.

Görünürdeki aktör ile ona taktığı kravatla arkasından sürükleyen patronların açıklamalarına ve pratiklerine bakarak yeni Suriye’nin geleceğine dair tahminler yapılabilir.

Yeni Suriye’nin muhtemel devlet yapısı, siyasal rejimi ve jeopolitik rolü

Yeni Suriye, Arap Baharı devriminin eseri olacağı için onu kendinden önce bu devrimi yaşayan Tunus, Mısır, Libya ve Yemen’den daha farklı bir kader beklemiyor.

Bu yazıda Suriye’de kurulması muhtemel yeni siyasal rejime veya Suriye halkının siyasal hayatının nasıl şekillenebileceğine değinilmeyecek. Yeni Suriye’nin muhtemel devlet yapısına, jeopolitik yönüne ve rolüne dair tahminler yapılacak.

Eski Suriye üniter bir devletti, ideolojik olarak ulusalcılık, ekonomik yapıda kamuculuk ve jeopolitik yön olarak da bağımsızlık bu devletin asli sütunlarıydı.

ABD’nin en Siyonist dışişleri bakanlarından Henry Kissinger, Arapların İsrail’le herhangi bir muhtemel savaşında iki ülkenin belirleyiciliğine dikkat çekmiş ve “Mısırsız savaş, Suriyesiz barış olmaz” diyerek Suriye’nin jeopolitik rolünün önemine dikkat çekmişti. 

Yeni Suriye’nin devlet yapısı, siyasal rejimi ve jeopolitik rolü, yeni bölgesel ve uluslararası ‘müttefiklerinin’ uzlaşmasına veya çatışmasına göre şekillenecek. 

Yeni Suriye, şu an Colani’nin başına koyduğu ödülü kaldıran Amerika’nın desteğini almış gözükse de Washington her konuda Şam’ın yeni patronları olarak gözüken Türkiye ve Katar gibi düşünmüyor.

Ayrıca Muhammed Mursi tecrübesinin gösterdiği gibi yeni siyasal rejim konusunda Türkiye, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri zıt taraflarda yer alıyor. 

Bunların tümünün Amerikan müttefiki ve İsrail dostu olması da bu gerçekliği değiştirmiyor.  

Üniter devlet, federasyon ve bölünme

Devletin yapısı bakımından yeni Suriye’yi bekleyen üç muhtemel gelecek var: 2011 öncesinin üniter devleti, federasyon ve bölünme. 

İsrail rejiminin tarihinin hiçbir döneminde 8 Aralık’taki kadar büyük bir stratejik armağan almadığı doğru; ancak bunun kalıcı olabilmesi, yeni Suriye’nin tekrar üniter bir devlete dönüşmemesine bağlı.  

En fazla istikrarsızlık ve dışa bağımlılık üretebilecek bölünme ve federasyon formülü, Amerika ve İsrail rejimleri tarafından desteklenebilir. 

Bölge stratejisini İsrail liderliğinde bir bölgesel düzen kurmak olarak belirleyen Amerika, şu an Fırat’ın doğusunda hakim bulunuyor ve buranın 2011 öncesindeki şartlarda Şam’a bağlı olmasına sıcak bakmıyor. 

Dolayısıyla devletin fiziksel yapısı bakımından yeni Suriye’nin şu anki Libya, Yemen veya Sudan’ın akıbetine uğraması ihtimal dahilinde.

Yeni aktörlerle eski sistemin güncellenme ihtimali

 Yeni Suriye’nin yeni siyasal rejimi ise Amerika’nın bölgedeki müttefikleri olan Suudi Arabistan, Emirlikler, Katar ve Türkiye’nin uzlaşmasına bağlı. 

Türkiye ve Katar, yeni Suriye’de İhvancı bir yönetim kurmak istiyor olabilir. Ancak Suudiler ve Emirlikler, İhvancı bir rejimi Direniş Ekseni gibi mezhebi argümanlarla kolayca yalnızlaştırılabilecekleri bir tehdit olarak görmüyor. 

Dolayısıyla Suudi ekseninin belirleyici olabileceği yeni Suriye’de tıpkı Mısır’da olduğu gibi eski sistem yeni aktörlerle güncellenebilir. 

Eski Suriye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Faruk Şara’nın yeni başlayan siyasi sürece dahil edilmesi bu açıdan oldukça dikkat çekici bir gelişme.[4]   

Yeni jeopolitik rol

Yeni Suriye’nin hem yerel hem de bölgesel kurucuları Şam’ın İsrail’e değil, Direniş Ekseni’ne karşı bir jeopolitik rol üstlenmesinden yana olduğunu gösteriyor.

Colani’nin “İsrail’in artık Suriye’yi işgal etmesine gerek yok, Hizbullah ve İran tehdidi sona erdi”[5] sözü, bu arzunun en açık ifadesi oldu.

Yeni Suriye’nin İsrail’e değil Direniş Ekseni’ne düşman olacağını ilan eden bu söz, İsrail açısından Şam’la ilişkilerin normalleştirilmesi kadar değerli. 

Çünkü bu söz söylendiğinde İsrail rejimi Suriye ordusunun bütün askeri altyapısını yok etmiş ve Suriye’de Gazze’nin tamamından daha büyük bir alanı işgal etmişti.  

İsrail’e bu stratejik kazanımları armağan eden Suriye devriminin İran ve Direniş Ekseni açsından ağır bir yenilgi olduğundan kuşku yok. 

Kimi analistlere göre yeni Suriye’nin düşman kampa geçmiş olmasıyla birlikte İran’ın Lübnan ve Filistin direnişi ile lojistik ikmal köprüsü çökmüş oldu ve Direniş Ekseni telafisi imkansız bir stratejik yenilgiye uğradı.

Direniş Ekseni stratejik yenilgiye mi uğradı?

Yeni Suriye’deki mevcut şartlar, açıklamalar ve irade bu yorumu destekliyor gibi gözükse de gerçekçi değil. 

Zira stratejik yenilgi bütün bir stratejinin yeni politikalarla asla geri getirilemeyecek şekilde çöktüğünü ifade eden bir kavram. 

Suriye’nin tarihsel rolünün sona ermesinin Direniş Ekseni açsından ağır bir kayıp olduğu doğru; ancak bu bir stratejik yenilgi değil.   

 8 Aralık’ın Direniş Ekseni açısından neden bir stratejik yenilgi sayılamayacağının anlaşılması için Direniş Ekseni’nin stratejisinin ne olduğunu hatırlamak gerekiyor.

Direniş Ekseni’nin stratejisi, Amerika’yı ve İsrail’i bir savaşla yok etmek değil, Amerika ve İsrail’in bölgedeki yayılmacılığını durdurmaktı. Eksen zaten adını da stratejisinden almıştı. 

Direniş Ekseni’nin bu stratejisini hayata geçirmek için seçtiği politika, topyekun savaş açmak değil Amerika ve İsrail’e karşı uzun vadeli bir yıpratma savaşı sürdürmekti. 

Camp David düzenine teslim olmayan, Lübnan ve Filistin direnişine eğitim ve lojistik desteği sağlayan Suriye, bu politikanın en önemli uygulayıcılarından biriydi. 

Suriye’nin bu tarihsel rolünün eksilmesi Direniş Ekseni açsından elbette büyük bir kayıp; ancak bu Amerika ve İsrail’in bölgedeki yayılmacılığının engellenmesini imkansız hale getirmedi. 

Direniş Ekseni ile koordine etmeden Aksa Tufanı operasyonunu yapan Filistin direnişi, 7 Ekim’de topyekun bir savaş başlatarak Direniş Ekseni’nin stratejisine aslında çok daha büyük bir zarar vermişti. 

Çünkü bu Direniş Ekseni’ni uzak durmaya çalıştığı topyekun savaşla karşı karşıya bırakabilecek bir adımdı. 

Halbuki Direniş Ekseni, İsrail’le topyekun bir savaşın tüm dünyayla savaşa girmek anlamına geldiğini ve böyle bir savaşta İslam dünyasının karşı safta yer alacağını bildiği için uzun vadeli bir yıpratma savaşı politikası izliyordu.

Direniş Ekseni, stratejisine ve politikasına zarar vermesine rağmen Filistin direnişini suçlamadı, yalnız bırakmadı ve yıpratma savaşı politikasını değiştirmeyerek stratejisini sürdürdü.

Suriye’nin düşmesi, Direniş Ekseni’nin elinden yıpratma savaşı silahını alan ve ABD ve İsrail’in bölgesel yayılmacılığını durdurmayı imkansız hale getiren bir kayıp değil. Bu yüzden de stratejik bir yenilgi değil.

Öte yandan belirsizliğin hakim olduğu yeni Suriye, tek tek tüm bölgesel ve uluslararası aktörler için hem yeni tehditler hem de yeni fırsatlar sunuyor. 

Direniş Ekseni, İsrail rejimiyle ilişkileri bulunan bölgedeki tüm Amerikan müttefikleri için bir tehdit olarak görülüyor olabilir. Ancak bu durum onların kendi iç çelişkilerinin Direniş Ekseni için yeni fırsatlar yaratabildiği gerçeğini değiştirmiyor.

Amerika’nın Afganistan’ı ve Irak’ı işgal etmesi, 2002’de İran için varoluşsal bir tehditti. Suriye ordusunun 2005’te Lübnan’dan çıkarılması ve 2006 Temmuz savaşı Hizbullah için varoluşsal bir tehditti.

Ali Abdullah Salih’in 1990’lardan beri Suudilerin desteğiyle Sada kentine yaptığı savaşlar, Ensarullah Hareketi için varoluşsal bir tehditti.

Bu tehditler, süreç içerisinde kullanmasını bilene yeni fırsatlar yarattı. Amerika Afganistan ve Irak’tan zelil bir şekilde çekildi; İsrail aşağılayıcı bir hezimet yaşadı. Ali Abdullah Salih Suudiler tarafından cumhurbaşkanlığından alındı ve Ensarullah tarafından ortadan kaldırıldı. 

Bölge ülkelerinin İsrail rejimiyle ilişkilerini normalleştirmesi, Direniş Ekseni açısından Suriye’nin kaybından çok daha büyük bir tehdit. Ancak Direniş Ekseni’nin varlığını anlamlı kılan da zaten bu tehditlerin varlığı değil mi?

Direniş Ekseni, ABD ve İsrail’in tüm tehditlerini ortadan kaldırabilecek kadar kalabalık ve güçlü olsa adı direniş değil, imha ekseni olurdu.

Bir Yorum Yazın

Ziyaretçi Yorumları - 0 Yorum

Henüz yorum yapılmamış.